ujeciu i tej ...

Krok dalszy — i najdalszy — romantyzmu w harmonizowaniu tej dialektycznej wizji świata, wyrosłej z początkowej wizji dezońentującego chaosu rzeczywistości, przynosi romantyczna mistyka, najpełniej zademonstrowana w późnej twórczości Słowackiego. W tej koncepcji w istocie mamy do czynienia z rozszerzeniem koncepcji mesjanistycznej — z modyfikacjami, rzecz jasna — na wizję całości świata, przyrody i historii, biologii i człowieka, natury i kultury. Mesjanizm zresztą — w swoim rdzennym ujęciu — stanowi część tej koncepcji, zharmonizowaną z całością (np. w wierszach „A jednak ja nie wątpię czy „O! nieszczęśliwa! o! uciemiężona")