w niemiecka, terazniejszosc, ...

Również punktem wyjścia dociekań Cieszkowskiego była filozofia niemiecka, w szczególności historiozofia Hegla. Usiłując dopełnić ją w ten sposób, by utworzyła zamknięty system obejmujący całość dziejów, tj. nie tylko przeszłość i teraźniejszość, lecz także przyszłość, próbując następnie twierdzenia dotyczące charakteru przyszłości („epoki czynu") wywieść dedukcyjnie z twierdzeń dotyczących charakteru całych dziejów powszechnych — zaprezentował się Cieszkowski w swym