kwestiami masowego czytelnictwa odbijało się też na kierunku refleksji krytycznoliterackich Kraszewskiego, a jako jeden z wątków rozważań przewijało się przez wypowiedzi większości działających w tym okresie krytyków. Również pojawienie się nowych grup odbiorców o specyficznych potrzebach i oczekiwaniach (np. przedstawicieli warstw ludowych, kobiet, dzieci) wyzwalało nowe inicjatywy wydawniczokrytyczfloliterack i stawiało przed krytyką nie znane wcześniej zagadnienia.