artystycznej, i i ...

Refleksja druga dotyczy stosunku ujęć teoretycznych alegorii i symbolu do polskiej ubiegłowiecznej praktyki artystycznej, do sytuacji literackich, a także tego wielkiego nurtu nowatorstwa, który ujawnił się od pierwszych momentów romantyzmu. I tu trzeba stwierdzić, że refleksja ta była wysoce ograniczona (zwłaszcza w tym, co dotyczy symbolu), że nie tylko nie nadążała za ową praktyką, ale nawet w minimalnym stopniu nie była w stanie jej ogarnąć. Rozważania o alegorii i symbolu nie służyły jej opisowi, nie prowadziły do jej problematyzacji, zawsze okazywały się wysoce niewspółmierne. W XIX w. utworzono nową symbolikę, związaną tak z przekształceniami samej literatury (i sztuki w ogólności), jak z sytuacją bstoryczną, przede wszystkim ruchami wolnościowymi i patriotycznymi. Doszło do zasadniczych przemian w sferze topiki literackiej i stylu poetyckiego, kształtowały się nieustannie nowe wyobrażenia, z których wiele zyskiwało wartość symboliczną. Uwagi XIX-wiecznych autorów o alegorii i symbolu nie tylko nie zdawały sprawy z tych zjawisk, ale po prostu nie pozostawały do nich w żadnym stosunku, nie dostrzegały ich. Z biegiem czasu ujęcia obydwu tych figur ulegały przekształceniom, nigdy jednak — przez cały wiek — nie wyzwoliły się one od tradycji klasycystycznych, z których się wywodziły; bezpośrednie doświadczenia artystyczne, myślowe i łustoryczne oddziaływały na nie w sposób nader ograniczony.