L. i umiescic ...

Przed 1830 r., w toku walki romantyków z klasykami, przedstawiciele obu obozów chętnie posiugiwali się formą krótkiej rozprawy o charakterze krytycznonaukowym, w której syntetyczny zarys dziejów całej literatury europejskiej stanowił tło prezentacji postulowanego modelu literatury polskiej. Do tego rodzaju należały m. in. rozprawa Brodzińskiego O klasyczności i romantyczności, tudzież o duchu poezji polskiej (1818), J. Sniadeckiego O pismach klasycznych i romantycznych (1819), Mickiewicza O poezji romantycznej, umieszczony jako wstęp do jego I tomu Poezji (1820), Mochnackiego O duchu i źródłach poezji w Polszcze (1825), Grabowskiego Myśli o literaturze polskiej (1828). Zbliżony charakter miała wydana w formie książkowej rozprawa Mochnackiego O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym, w której znalazły się także analizy dzieł składające się na „architektonikę idealną poezji polskiej". W okresie międzypowstaniowym rozprawki krytyczne ujmujące w różnych przekrojach polską literaturę XIX w. (czasami również końca XVIII) pisali m. in. Goszczyński (Nowa epoka poezji polskiej, 1835), S. Ropelewski (Wspomnienie o piśmiennictwie polskim na emigracji, 1840), L. Dunin Borkowski (Uwagi o literaturze w Galicji, Uwagi ogólne nad literaturą w Galicji, 1842), E. Dembowski (Młoda piśmienność warszawska, 1843). Na pograniczu krytyki i historii literatury umieścić należy dwie próby syntezy literatury narodowej aną dokonane przez młodych krytyków pozostających w kręgu inspiracji estetyki Heglowskiej: